| wpisz nazwę obiektu: | ||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
niedziela, 24.11.2024, imieniny: Emmy, Flory, Romana
|
| Prezydent Havel znowu pisze - The Daily Telegraph: "Rock and Roll" - sztuka, kt?rej bohaterem, obok Syda Barreta, jest Vaclav Havel. „Czerpi? inspiracj? raczej od dupk?w” – m?wi by?y prezydent Czech, wypowiadaj?c si? na temat w?asnej tw?rczo?ci i swojej „roli” w nowej sztuce Toma Stopparda. W przedstawieniu Stopparda zatytu?owanym „Rock and Roll” na scenie obecne s? dwie postacie, cho? wcale si? na niej nie pojawiaj?. Jedna z nich to Syd Barrett – cz?owiek, kt?ry nagle opu?ci? zesp?? Pink Floyd i zacz?? wie?? ?ywot samotnika. Niestety, Barrett nie m?g? zobaczy? spektaklu w londy?skim Royal Court Theatre. Zmar? nied?ugo po premierze, po d?ugiej walce z nowotworem. Druga posta?, to pisarz, kt?ry wprowadzi? Czechy do NATO. Zrezygnowa? z kariery znanego w ?wiecie dramaturga, by stan?? na czele pa?stwa. Vaclav Havel dowiedzia? si?, ?e jego stary przyjaciel planuje napisanie sztuki o Czechos?owacji, Anglii, marksizmie i muzyce podczas ubieg?orocznej wizyty Stopparda. „Pyta? mnie o r??ne szczeg??y. Chcia? poszerzy? swoj? i tak rozleg?? ju? wiedz? – opowiada Havel. – Potem przes?a? mi r?kopis i poprosi?, abym zatwierdzi? pewne rzeczy, co? doda?, co? poprawi?. Odm?wi?em, poniewa? jest to szczeg?lny rodzaj fikcji literackiej. Jakiekolwiek ingerencje z mojej strony by?yby nie na miejscu”. Tom Stoppard urodzi? si? w Czechos?owacji. Przed wojn? jego rodzina wyemigrowa?a z kraju. Mia? w?wczas dwa lata. Przyja?? mi?dzy oboma dobiegaj?cymi dzi? siedemdziesi?tki dramatopisarzami si?ga lat 60. Havel pracowa? wtedy w praskim Teatrze Na Balustradzie. Planowa? wystawienie sztuki „Rosenkrantz i Guildenstern nie ?yj?”. „Ostatecznie spektakl nie doszed? do skutku – wspomina Havel. – By? mo?e by? to efekt dzia?ania jakiej? wy?szej si?y. Zaprzyja?nili?my si? jednak, a kiedy ja trafia?em do wi?zienia, Tom dzia?a? publicznie w mojej obronie. Kiedy nasta?a wolno??, mogli?my si? cz??ciej widywa? i korespondowa? ze sob?”. Pisarz zosta? uwi?ziony jako jeden z autor?w i sygnatariuszy Karty 77. Ta deklaracja czeskich dysydent?w by?a nast?pstwem aresztowania w 1976 roku cz?onk?w zespo?u Plastic People of the Universe. „Rock and Roll” jest pr?b? przeniesienia na deski teatru dyskusji na temat tego, czy aktywny op?r mo?e wstrz?sn?? re?imem bardziej ni? apolityczne granie muzyki. „Szczeg?lnie interesuj?ce w opowie?ci Stopparda jest dla mnie to, jak w warunkach totalitarnych ka?da pr?ba swobodnej wypowiedzi ko?czy si? konfliktem z systemem – m?wi Havel. – Tamta konfrontacja wcale nie musia?a rozgrywa? si? wok?? muzyki rockowej. To mog?a by? r?wnie dobrze mikrobiologia. Oni mogli w k??ko powtarza?, ?e nie buntuj? si? przeciw systemowi, ale w ko?cu i tak znale?li si? w sytuacji dysydent?w. Chyba, ?eby poszli na jakie? drobne kompromisy, na przyk?ad ?ci?li w?osy”. Kilku cz?onk?w Plastic People of the Universe pojawi?o si? na premierze sztuki. W?osy wci?? mieli wyzywaj?co d?ugie. (...) Vaclav Havel napisa? sw? pierwsz? sztuk? pod koniec lat 50. By? wtedy w wojsku. „Armia bardzo wspiera?a tak zwan? »dzia?alno?? kulturaln?«, wi?c ka?dy, kto udziela? si? w jakiej? trupie teatralnej, by? zwolniony z ?o?nierskich obowi?zk?w. Wobec tego razem z koleg? napisali?my tak? socjalistyczn?, ale i krytyczn? sztuk?. W ko?cu zorientowali si?, ?e robimy sobie z nich ?arty i spektakl zdj?to” – wspomina. W okresie „normalizacji” po st?umieniu Praskiej Wiosny w 1968 roku mia? ju? za sob? premiery kilku ze swych najbardziej znanych dramat?w, takich jak „Powiadomienie” czy „Garden Party”. By?y to ukryte komentarze na temat ?ycia pod rz?dami komunist?w. Nie mog?c d?u?ej pracowa? w teatrze, napisa? na potrzeby prywatnych przedstawie? trzy jednoakt?wki o ?yciu nonkonformisty Ferdynanda Wa?ka. Wkr?tce inni zakazani tw?rcy zacz?li pisa? „wa?kowe” sztuki. Stoppard r?wnie? podj?? ten w?tek, nadaj?c najbardziej „havlowskiej” postaci swego dzie?a imi? Ferda. Havel nie jest jednak pewien, czy „Rock and Roll” mo?na nazwa? „wa?kowym” spektaklem. „Tamte sztuki by?y jednowymiarowe, na wp?? ?artobliwe, pisane w duchu wsp?lnej zabawy. Nie mo?na ich por?wnywa? pod wzgl?dem gatunku i intencji do sztuki Toma. To jest bardzo wyrafinowane dzie?o. Trudno stwierdzi?, ?e ten czy inny bohater to ja. Kilka postaci ??czy w sobie pewne cechy i idea?y, kt?re mo?na mi przypisa?”. W latach 70. Havel zacz?? w coraz wi?kszym stopniu koncentrowa? si? na esejach. Kiedy od 1979 do 1982 roku pisarz przebywa? w wi?zieniu, powsta?y „Listy do Olgi”, b?d?ce zapisem jego korespondencji z pierwsz? ?on?. Po wyj?ciu na wolno?? napisa? „Largo desolato” i „Kuszenie”, a tak?e „Rewaloryzacj?” – sztuk?, kt?rej ?wiatowa premiera odby?a si? w czasie, gdy jej autor w wyniku Aksamitnej Rewolucji obejmowa? urz?d. Kiedy Vaclav Havel stan?? na czele wolnej Czechos?owacji, teatry zacz??y prze?ciga? si? w wystawianiu jego zakazanych sztuk. Pierwsz? z nich by?a zrobiona w gwiazdorskiej obsadzie produkcja „Garden Party” w praskim Teatrze Narodowym. „To by?a kompletna farsa. Tw?rcy przedstawienia nie wiedzieli, jak pokaza? moj? sztuk?. Ten rodzaj poetyki wyszed? z u?ycia w czeskim teatrze. Potem to si? zacz??o zmienia?. Ostatnie spektakle, kt?re widzia?em, by?y wspania?e” – m?wi Havel. Prezydent Czechos?owacji, a potem Republiki Czeskiej, nie mia? czasu na pisanie sztuk. „Pr?bowa?em wykorzystywa? swoje zdolno?ci tw?rcze pisz?c przem?wienia. Zmaga?em si? z nimi co weekend. Teraz s? ich ca?e tomy. By? to osobliwy wyraz mojej potrzeby uporz?dkowania tego, co po sobie pozostawi?”. (...) Opu?ciwszy urz?d w 2003 roku, Havel pracowa? nad zbiorem wspomnie?, kt?ry obejmowa? wywiady, dzienniki i notatki prezydenckie. Pami?tniki przyj?te zosta?y bardzo przychylnie. „Mia? to by? zapis tego wszystkiego, co robi?em przez ostatnie 20 lat. W ten spos?b zaznaczy?em koniec swojej kariery politycznej. Jestem wolny i mog? zaj?? si? pisaniem sztuki”. Po raz pierwszy us?ysza?em pog?oski o tym, jakoby Havel mia? w zanadrzu swoj? wersj? „Kr?la Leara”, podczas pobytu w Pradze na pocz?tku lat 90. „Chc? to napisa? mo?liwie jak najszybciej – m?wi autor. – Jednak nie b?dzie mi ?atwo, bior?c pod uwag? lata zw?oki, rozbudzone oczekiwania” – dodaje. Mia? pono? kiedy? powiedzie?, ?e je?li nie napisze tego utworu szybko, to Stoppard zrobi sztuk? o dramatopisarzu, kt?ry przez ca?e ?ycie przygotowuje si? do stworzenia swego najwi?kszego dzie?a i nigdy mu si? to nie udaje. O ile 20 lat temu havlowska interpretacja „Kr?la Leara” mog?a opowiada? o starych komunistach, kt?rzy oddaj? w?adz?, to dzi? by?aby to raczej sztuka o wyd?wi?ku bardziej osobistym. Mo?e nawet Havel posun??by si? do tego, by odwdzi?czy? si? Stoppardowi i uczyni? go jednym z bohater?w dzie?a. Pisarz u?miecha si? s?ysz?c t? propozycj?. „Nigdy nie pr?bowa?em umie?ci? konkretnej, ?yj?cej osoby w sztuce. Moi bohaterowie s? bardziej schematyczni, archetypowi. Poza tym Tom to cudowny cz?owiek, bardzo wra?liwy i skromny. Ja czerpi? inspiracj? raczej od dupk?w”. (The Daily Telegraph; www.onet.pl 1.08.2006) |