Lata 1918 - 1938.

Po najechaniu na ilustrację kursorem pojawi się jej opis a po kliknięciu powiększenie.

Przedstawiciele narodu czeskiego przed wybuchem I wojny światowej nie dążyli do odzyskania politycznej samodzielności. Uświadamiali sobie, że chociaż monarchia austriacka nie była pozytywnie nastawiona do Słowian, to stanowiła pewnego rodzaju bastion w miejscu, gdzie stykały się interesy Niemiec i Rosji. Upadająca monarchia - w coraz większym stopniu uzależniona od Niemiec - przestawała pełnić tę rolę. Ofiary ponoszone w wojnie, której Czesi nie uznawali za swoją, kryzys gospodarczy oraz coraz większe faworyzowanie Niemców i Węgrów (wobec policyjnych prześladowań Czechów) powodowały wzrost niezadowolenia. Stosunek Czechów do monarchii bardzo szybko ulegał pogorszeniu.

We wrześniu 1915 roku powstał w Szwajcarii Czeski Komitet Zagraniczny na czele z profesorem filozofii uniwersytetu w Pradze, posłem do parlamentu w Wiedniu Tomaszem Garrigue Masarykiem. Wielką inicjatywą polityczną oraz zaangażowaniem w prace komitetu wykazał się Edward Beneš, uczeń Masaryka z Uniwersytetu w Pradze, który musiał opuścić Czechy w obawie przed aresztowaniem. Na początku roku 1916 siedzibą Komitetu stał się Paryż, gdzie nawiązali oni kontakt z absolwentem uniwersytetu praskiego Rastislavem Stefanikem, wówczas słynnym astronomem i oficerem francuskiego lotnictwa. Dzięki wspólnym działaniom tej trójki w lutym 1916 roku w Paryżu została powołana do życia Czeska Rada Narodowa, która znalazła oparcie w czeskich i słowackich stowarzyszeniach narodowych oraz legionach. Legiony były to jednostki wojskowe złożone przede wszystkim z Czechów (w mniejszym stopniu ze Słowaków) - jeńców oraz dezerterów, którzy byli zdecydowani walczyć o niepodległość. Legiony powstawały we Francji i Włoszech oraz w Rosji, gdzie później stały się poważną siłą w rosyjskiej wojnie domowej.

Przez dłuższy czas nie było wiadomo, jakie stanowisko wobec działalności Rady Narodowej zajmą alianci, ponieważ początkowo liczyli oni bardzo na Monarchię Austro-Węgierską, która również po wojnie mogłaby być przeciwwagą dla Niemiec. Sytuacja zmieniła się po rewolucji w Rosji w 1917 roku. Przykład ten unaocznił wszystkim, jak słabe mogą być stare monarchie i alianci doszli do wniosku, że najlepszą tamą wobec zagrożenia ze strony bolszewików będą samodzielne i niepodległe państwa.

Działania w Czechach były koordynowane przez Radę Narodową, utworzoną przez przedstawicieli wszystkich czeskich partii zgodnie z wynikami ostatnich wyborów powszechnych, które odbyły się w 1918 roku. Od lata 1918 roku eksperci Rady Narodowej w Pradze wybierali osoby, które miały przejąć kierownictwo nad kluczowymi urzędami i instytucjami, a z członków organizacji sportowych zaczęto formować patrole porządkowe i zalążki pierwszych oddziałów wojskowych. Czołowi przedstawiciele Rady Narodowej - Karel Krama ř, Antonin Švehla, Alois Rašin i Ji ří Střibrny wcale nie kryli swoich działań. Monarchia, która jedynie oczekiwała na porażkę - w żaden sposób nie przeciwdziałała tym posunięciom.

Kiedy 27 października 1918 roku austro-węgierski minister spraw zagranicznych Julius Andrassy przesłał Stanom Zjednoczonym notę informującą o przyjęciu warunków pokoju przedstawionych przez prezydenta Woodrowa Wilsona. Następnego dnia mieszkańcy Pragi wylegli na ulice, a Rada Narodowa podjęła decyzję o przejęciu władzy. Przedstawiciele Rady Narodowej podporządkowali sobie centralę zaopatrzenia, urząd zbożowy oraz inne urzędy. Po południu na placu Wacława w Pradze oficjalnie proklamowano niepodległość, a Rada Narodowa przyjęła uchwałę o powstaniu niepodległego państwa czechosłowackiego.

Przedstawiciele Rady Narodowej oraz wszystkich związanych z nią organizacji zdawali sobie sprawę, że większym problemem, niż ogłoszenie niepodległości, jest jej utrzymanie. Głównym zadaniem było określenie granic państwa oraz ich międzynarodowe uznanie.

30 maja 1918 roku w Pittsburghu przedstawiciele czeskich i słowackich stowarzyszeń narodowych uzgodnili, że powinno powstać wspólne państwo, w którym Słowacy będą mieli szeroką autonomię. Słowaccy politycy w kraju swoje stanowisko w tej kwestii określili w Deklaracji Marcińskiej 30 października 1918 roku. Jednak uczestnicy tego spotkania nie posiadali żadnej siły, by swą decyzję wprowadzić w życie. 2 listopada czeskie wojska zaczęły obsadzać Słowację. 4 listopada Rada Narodowa powołała ministerstwo do spraw Słowacji, na którego czele stanął słowacki lekarz Vavro Srobar. Do 20 stycznia 1919 roku czeskie wojska zajęły terytorium Słowacji.

Cały czas jednak granica słowacko-węgierska nie była ostatecznie wytyczona. W marcu 1919 roku armia czeska wkroczyła na teren Węgier w celu rozbicia Węgierskiej Republiki Rad, która powstała po zakończeniu wojny. W maju Węgrzy przeszli do kontrnatarcia i zajęli południową Słowację. Na okupowanym obszarze 16 czerwca 1919 roku w Preš ově Węgrzy ogłosili powstanie Słowackiej Republiki Rad. Na jej czele stanął czeski socjaldemokrata Antonin Janousek. Po francuskiej interwencji dyplomatycznej tak zwana Węgierska Armia Czerwona wycofała się na Węgry. 7 lipca 1919 roku Słowacka Republika Rad została rozwiązana. Przez rok granicę między Słowacją a Węgrami stanowiła linia demarkacyjna, opierająca się o Dunaj, rozdzielająca obie armie w momencie zakończenia walk. Ostatecznie granica między Węgrami a Czechosłowacją została ustanowiono dopiero 4 czerwca 1920 w umowie z Trianon zawartej między Węgrami a zwycięskimi mocarstwami.

Częścią Węgier były również tereny leżące u podnóża Karpat na południe od Słowacji, zamieszkałe od stuleci przez Słowian - Rusinów. Rusini nie chcieli żyć w tworzącym się państwie węgierskim. 12 listopada 1918 roku - po wstępnych rozmowach z T. G. Masarykiem - mieszkający w USA Rusini zdecydowali o połączeniu z Czechosłowacją. Decyzja ta została potwierdzona na zgromadzeniu rusińskich działaczy politycznych w Użgorodzie 8 maja 1919 roku. W ten sposób zamieszkane przez nich ziemie stały się częścią państwa czechosłowackiego określaną jako Ruś Podkarpacka.

Podobnie, jak przy procesie ustalania granicy słowacko-węgierskiej - do starć zbrojnych doszło na granicy czesko-polskiej. Po zakończeniu wojny w listopadzie 1918 roku lokalne Rady Narodowe polska i czeska zawarły porozumienie o linii demarkacyjnej rozdzielającej obszar Śląska Cieszyńskiego na dwie części według kryterium narodowego. Zgodnie z tym porozumieniem ostateczny podział tego terenu miał być dokonany później między rządami obu państw. 23 stycznia 1919 roku wojska czeskie przy słabym oporze ze strony mniej licznych jednostek polskich zajęły cały obszar dawnego Księstwa Cieszyńskiego aż po linię Wisły. Na skutek mediacji mocarstw zachodnich 3 marca w Paryżu zostało parafowane porozumienie o zawieszeniu walk i wytyczeniu nowej linii demarkacyjnej, korzystniejszej dla Czechów. Linia ta miała obowiązywać aż do momentu przeprowadzenia na spornym obszarze plebiscytu. Ostatec znie do żadnego referendum nie doszło na podstawie decyzji konferencji w Spa 28 lipca 1920 roku. Rada Ambasadorów podjęła wówczas decyzję o zaniechaniu plebiscytu i arbitralnym podziale spornego terytorium. W wyniku tego podziału korzystnego dla Czechosłowacji na jej terytorium znalazła się liczna grupa osób narodowości polskiej. Kwestia Śląska Cieszyńskiego miała negatywny wpływ na polsko-czechosłowackie stosunki w okresie międzywojennym.

Poważnym zagrożeniem dla terytorialnej integralności Czechosłowacji byli od samego początku jej istnienia Niemcy żyjący w granicznych regionach Czech, Moraw i na Śląsku. Niemcy ci - podobnie jak Czesi - zapomnieli o wszelkich dzielących ich sporach politycznych i po zakończeniu wojny proklamowali powstanie na zamieszkałych przez siebie terenach czterech samodzielnych prowincji będących częścią państwa austriackiego. Niemcy ci powoływali się na zasadę samostanowienia narodów. Czeska Rada Narodowa, mając świadomość faktu, że zwycięskie mocarstwa nie mają żadnego interesu w pomocy przedstawicielom pokonanego narodu oraz że niemieckie prowincje oddzielone od Austrii ziemiami czeskimi nie są w stanie samodzielnie pokonać problemów zaopatrzenia - zdecydowała w listopadzie i grudniu o rozlokowaniu na ich terenie czechosłowackich oddziałów wojskowych. 4 marca 1919 roku, kiedy w Austrii rozpoczął pracę parlament, na terenach przygranicznych doszło do starć mieszkańców z wojskiem, w których zginęło ponad 50 osób.

Istnienie państwa czechosłowackiego jako samodzielnego i niezależnego podmiotu prawa międzynarodowego zostało potwierdzone w umowach pokojowych między zwycięskimi mocarstwami a państwami pokonanymi: 10 września 1919 w Saint-Germain z Austrią, 4 czerwca 1920 roku w Trianon z Węgrami i 28 czerwca 1920 roku w Wersalu została podpisana umowa z Niemcami. W trakcie konferencji pokojowej w Paryżu interesy Republiki Czechosłowackiej reprezentowali Karel Kramař i Edward Beneš.

Poza ustaleniem granic kolejnym poważnym zadaniem, przed jakim stanęła Czechosłowacka Rada Narodowa było utworzenie podstawowych instytucji państwa. 13 listopada 1918 roku Rada Narodowa wydaje tymczasową konstytucję, która ustanawia ją pierwszym czechosłowackim Zgromadzeniem Narodowym nazywanym rewolucyjnym. Dzień później na swoim pierwszym posiedzeniu ogłasza Czechosłowację republiką - prezydentem zostaje Tomaš Garrigue Masaryk, na czele rządu staje Karel Kramař. Tego dnia przyjęto również uchwały o pozbawieniu dynastii Habsburgów praw do czeskiego tronu, zniesiono wszelkie tytuły szlacheckie i skrócono dzień pracy do ośmiu godzin.

Rozdzielenie przestrzeni gospodarczej monarchii austro-węgierskiej w wyniku powstania nowych państw spowodowało negatywne skutki gospodarcze, zerwane zostały dotychczasowe powiązania i linie komunikacyjne. Znaczne różnice występowały również między poszczególnymi częściami Czechosłowacji. Pomiędzy Rusią Podkarpacką i Słowacją z jednej strony, a ziemiami czeskimi z drugiej, istniała prawdziwa przepaść gospodarcza. Czechy, Morawy i Śląsk należały do jednych z najbardziej uprzemysłowionych części środkowej Europy - 60-70% produkcji przemysłowej Austro-Węgier pochodziło z Czech. Obok tradycyjnych gałęzi przemysłu, takich jak przemysł tekstylny, szklarski rozwijał się tu również przemył maszynowy łącznie z produkcją samochodów, przemysłem lotniczym, elektromaszynowym, wydobyciem węgla, produkcją obuwia itp. Nowoczesne rolnictwo, korzystające bardzo często z zalet organizacji spółdzielczej, stwarzało bardzo dobre warunki dla rozwoju silnego przemysłu spożywczego.

Natomiast Słowacja była przede wszystkim krajem rolniczym. Znajdowały się co prawda na jej terytorium cenne złoża naturalne, jednak eksploatowano je w niewielkim stopniu i w małych ośrodkach. Również pod względem społecznym rozwój Słowacji był nieporównywalny z rozwojem ziem czeskich. Do 1918 roku wszystkie stanowiska o znaczeniu społecznym były obsadzone przez Węgrów. W kraju brakowało przede wszystkim słowackich nauczycieli, lekarzy, prawników, urzędników kolejowych oraz oficerów wojska i policji. (na przykład z 400 osób, które przed wojną zajmowały się na terenie Słowacji literaturą i dziennikarstwem - osób narodowości słowackiej było jedynie 19, węgierskiej 334, a niemieckiej 47). Nie istniały słowackie szkoły średnie i wyższe. Najbardziej zacofana była Ruś Podkarpacka, na terenie której - poza podgórskim rolnictwem i pasterstwem - jedynie w kilku ośrodkach rozwijała się obróbka drewna. Znaczna część mieszkańców tego terytorium była analfabetami i nie znała nawet podstawowych zwyczajów cywilizowanego świata.

Formowanie syte mu prawnego i administracyjnego Czechosłowacji zakończyło się 29 lutego 1920 roku przyjęciem konstytucji. Jej tekst był wzorowany na konstytucji USA i Francji. Składała się ona z sześciu paragrafów: o ustroju i terytorium państwa, o obywatelstwie, o prawodawstwie, władzy rządowej i wykonawczej, sądownictwie, o prawach obywatelskich i ochronie praw mniejszości narodowych, religijnych i rasowych. Konstytucje tę przyjął parlament wyłoniony nie w wyborach powszechnych, ale mianowany przez Radę Narodową. W przyjęciu konstytucji uczestniczyli przedstawiciele Niemców, Węgrów i innych mniejszości narodowych. Jednocześnie z konstytucją została przyjęta ustawa o języku. Językiem państwowym został uznany język czechosłowacki, był to między innymi przejaw “czechosłowakizmu” - specyficznej ideologii Republiki Czechosłowackiej, według której Słowacy i Czesi należą do jednego narodu czechosłowackiego. Ta konstrukcja polityczna - wywodząca się z wielkiego podobieństwa obu języków - pomijała różnice wynikające z odmiennego rozwoju historycznego i kulturalnego. W ustawie językowej nie zapomniano o mniejszościach; zgodnie z umową o ochronie mniejszości narodowych, którą Czechosłowacja przyjęła podpisując umowy pokojowe - w powiatach, gdzie mniejszość stanowiła ponad 20% mieszkańców, miała ona prawo do używania swego własnego języka jako urzędowego.

Głównym celem polityki gospodarczej, którą kierował minister finansów Alois Rašin, było zdławienie inflacji. Dlatego w styczniu i lutym 1919 roku przeprowadzono reformę walutową, która oznaczała całkowite zerwanie z walutą austro-węgierską. Zmniejszono o jedną trzecią liczbę pieniędzy znajdujących się w obiegu, a te, które pozostały, ostemplowano. Stopniowo były one wymieniane na korony czechosłowackie w stosunku 1:1. Dzięki tym posunięciom udało się na długo zapewnić wysoki kurs korony czechosłowackiej i zachować stabilizację gospodarczą.

16 kwietnia 1919 roku przyjęta została ustawa o reformie gruntowej. Zgodnie z tą ustawą wywłaszczeniu za odszkodowaniem podlegały wszelkie grunty powyżej 250 hektarów i użytki rolne o powierzchni 150 hektarów. Ziemie po wywłaszczeniu były rozdawane ubogim rolnikom lub sprzedawane drobnym posiadaczom ziemskim. W sumie w ramach tej reformy rozparcelowanych zostało 1 800 000 hektarów, skomplikowane procedury rozdzielania gruntów spowodowały, że zakończono ją dopiero pod koniec lat 20-tych. Reforma ta wzmocniła pozycję partii agrarnej. Mniejszości narodowe zarzuciły, że reforma miała doprowadzić do wzmocnienia czeskich i słowackich rolników na terenac h zamieszkanych przez mniejszości węgierską i niemiecką.

W połowie czerwca 1919 roku w Czechach odbyły się wybory komunalne, w których zgodnie z oczekiwaniami zwyciężyli demokraci. Zdobyli oni prawie 30% głosów, za nimi znaleźli się agraryści (ponad 21%) i socjaliści w sojuszu z partią postępową (niecałe 16%), kolejne miejsce zajęli ludowcy, a za nimi znaleźli się narodowi demokraci, dla których wyniki wyborów były wielkim rozczarowaniem. Nie głosowano jeszcze na Słowacji i Rusi Podkarpackiej. Po wyborach, które pokazały nowy układ sił politycznych w państwie rząd Kramařa podał się do dymisji. W nowym rządzie socjaldemokraty Vlastimila Tusara obok przedstawicieli tej najsilniejszej partii znaleźli się agraryści i socjaliści. Rząd ten kontynuował działania rozpoczęte wcześniej, takie jak reforma walutowa i gruntowa. Jego polityka socjalna należała do najbardziej postępowych w Europie: wprowadzono ośmiogodzinny dzień pracy, zasiłki dla bezrobotnych, ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe, robotnicy otrzymali wp ływ na prowadzenie przedsiębiorstw za pośrednictwem rad zakładowych.

Zgodnie z nową konstytucją - w 1920 roku zostały rozpisane wybory do Zgromadzenia Narodowego. 18 kwietnia 1920 roku odbyły się wybory do sejmu, a tydzień później do senatu. Ordynacja wyborcza była proporcjonalna, a głosowanie - powszechne, równe, bezpośrednie i tajne (od 1927 roku w wyborach nie mogli brać udziału żołnierze i żandarmi). Czynne prawo wyborcze przy wyborach do sejmu przysługiwało od 21 roku życia, a bierne po ukończeniu 26 lat, natomiast do senatu czynne prawo wyborczy uzyskiwało się po ukończeniu 30 roku życia, zaś bierne dopiero po ukończeniu 40 lat. W rezultacie wyborów z 18 kwietnia 1920 roku partie obywatelskie zyskały 52,5% głosów, a socjalistyczne 47,5%. Wynik ten uniemożliwiał partiom socjalistycznym stworzenie rządu większościowego. W maju zgromadzenie narodowe ponownie wybrało na prezydenta republiki Tomasza Garigue Masaryka.

W systemie politycznym pierwszej republiki oprócz parlamentu duże znaczenie odgrywały pewne specyficzne elementy. Przede wszystkim dotyczyło to grupy polityków skupionych wokół prezydenta Masaryka. Ta grupa tradycyjnie utrzymywała bardzo silny wpływ na politykę zagraniczną za pośrednictwem ministra spraw zagranicznych Edwarda Beneša. Grupa ta była nazywana “grupą zamku” (od siedziby prezydenta), posiadała ona swoich zwolenników w partii republikańskiej (agraryści), ludowej i narodowo-demokratycznej. Największe oparcie “zamek” znajdował wśród czechosłowackich socjalistów (od 1926 roku socjalistów narodowych). Innym ważnym organem pozaparlamentarnym była tak zwana “piątka”, czyli grupa pięciu najważniejszych polityków z partii tworzących koalicję rządzącą (pierwotnie Antonín Švehla, Alois Rašín, Rudolf Bechyně, Jíři Střirný i Jan Šrámek). W okresie rządów koalicji obywatelskiej “piątka” została rozszerzona w “ósemkę”. Organ tez zapewniał zdolność koalicji partyjnych do działania, ponieważ żadna z poważnych partii politycznych nie była w stanie sama stworzyć większościowego rządu. Obok tych dwóch grup wpływ na rząd wywierały również grupy finansowe. Szczególne miejsce wśród nich zajmowała “skupina Živnostenské banky”(banku drobnej wytwórczości), kierowana przez Jarosława Preissa, która miała wpływ na politykę gospodarczą rządu.

Najbardziej wpływową partią była Republikańska Partia Ludu Rolniczego i Małorolnego (Republikánská strana zemědělského a malorolnického lidu), czyli agraryści. Jej siła wynikała z szerokiego poparcia ze strony mieszkańców wsi, korzystających z systemu spółdzielni związanych z partią. Ponadto agraryści zyskali sobie popularność przeprowadzając reformę gruntową. W 1922 roku po połączeniu z Partią Narodową i Rolniczą (Národní a rolnickou stranou ) zyskała również poparcie na Słowacji oraz na terenie Rusi Podkarpackiej. Najważniejszymi politykami tej partii byli: A. Švehla, M.Hodža, R.Beran, F. Udržal.

Aż do podziału spowodowanego przez komunistów najliczniejszą partią była Czechosłowacka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza. Do podziału doszło w 1920 roku. W partii istniały dwa nurty: prawicowy i silniejszy - lewicowy. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej Armia Czerwona znalazła się niebezpiecznie blisko czechosłowackich granic, dlatego rząd zdecydował o ogłoszeniu na terenie Słowacji i Rusi Podkarpackiej stanu wyjątkowego. Lewicowa grupa wewnątrz socjaldemokracji pod przewodnictwem Bohumíra Šmerala, która starała się już wcześniej narzucić partii idee komunistyczne doprowadziła do kryzysu wewnątrzpartyjnego. Kryzys ten przyczynił się 15 września 1920 roku do upadku drugiego rządu Tusara (utworzonego po wyborach parlamentarnych) i powołania rządu fachowców J.Černého. Kierownictwo socjaldemokracji próbowało utrzymać jedność, jednak komuniści zaczęli budować partię w partii, dlatego podjęto decyzję o przełożeniu zjazdu partii na grudzień i zażądano od delegatów pisemnego zobowiązania, że odrzucają idee Trzeciej Międzynarodówki. Lewicowi delegaci zorganizowali jednak zjazd w pierwotnym terminie i zdecydowali o przejęciu drukarni i redakcji Rudeho Práva. Spór o gazetę wygrali prze d sądem przedstawiciele prawicowej części socjaldemokracji i policja wyrzuciła komunistów z zajmowanych bezprawnie obiektów. W tej sytuacji komuniści ogłosili 10 grudnia 1920 roku strajk generalny, który objął przede wszystkim rejon Kladna i Oslavany. Doszło do starć z policją, a na Morawach ogłoszono stan wyjątkowy. 15 grudnia strajk został odwołany, z tej próby sił państwo wyszło zwycięsko.

Organizacje radykalnej lewicy najwcześniej zaczęły powstawać w politycznie niedojrzałym środowisku Słowacji i Rusi Podkarpackiej, gdzie w styczniu 1920 roku powstała lokalna partia komunistyczna. Rok później do podziału na komunistów i socjaldemokratów doszło w szeregach Niemieckiej Partii Socjaldemokratycznej. W dniach 14-16 maja 1921 roku w Pradze odbył się zjazd założycielski Czeskiej Partii Komunistycznej. Natomiast na przełomie października i listopada tego roku, zgodnie z zaleceniami Kominternu, doszło do zjednoczenia wszystkich partii komunistycznych i powstała Czechosłowacka Partia Komunistyczna. Komuniści zajęli negatywne stanowisko wobec państwa, ich działania były kierowane z Moskwy, gdzie znajdowała się egzekutywa. Socjaldemokraci powoli dochodzili do siebie po odejściu większości członków i udało im się wrócić na scenę polityczną, gdzie pełnili rolę partii państwowotwórczej w przeciwieństwie do komunistów, którzy swój program podporządkowali dążeniu do wprowadzenia dyktatury proletariatu.

Do partii wyraźnie popierających “zamek ” należała Czechosłowacka Partia Socjalistyczna (od 1926 przemianowana na Czechosłowacką Partię Socjalistyczno-Narodową). Różnice programowe były przyczyną, że nie doszło do połączenia z socjaldemokratami. Popularności partii przydawała współpraca z takimi organizacjami, jak Sokol (skauci) oraz organizacją legionistów. Najważniejszymi politykami byli E. Beneš i E. Franke.

Mimo niewielkiej liczby swych przedstawicieli w parlamencie, wpływ na politykę pierwszej republiki miała Czechosłowacka Narodowa Demokracja. Dysponowała ona poparciem w kręgach przemysłowych, finansowych oraz nacjonalistycznej inteligencji. Partią kierowali K. Kramař, A. Rašin (zastrzelony w 1923 roku) i V. Dyk.

Do grupy pięciu najliczniej reprezentowanych w parlamencie partii należała Czechosłowacka Partia Ludowa, która szczególnie popularna była wśród katolików. Do regionów bardzo silnie przywiązanych do katolicyzmu tradycyjnie należą Morawy, skąd pochodził jeden z jej przywódców M. Hruban.

Wśród katolików na Słowacji silnym poparciem cieszyła się Słowacka Partia Ludowa Hlinki (do 1925 roku Słowacka Partia Ludowa), której aktywistami byli Andrej Hlinka, Jozef Tiso i Karel Sidor. Ugrupowanie to było w opozycji do rządów w Pradze poza okresem 1927-29, kiedy weszło w skład obywatelskiej koalicji.

Partią stanową - podobnie jak republikanie, którzy byli partią ludności wiejskiej - była Partia Drobnych Wytwórców i Handlowców. W ostatnich przed wojną wyborach partia ta uzyskała podobną liczbę mandatów, co narodowi demokraci.

W pierwszych powojennych wyborach wśród niemieckich wyborców najwięcej głosów zyskała Niemiecka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza (DSDAP). Od połowy lat 20-tych współpracowała ona aktywnie z państwem czechosłowackim, a w latach 1929-1938 była jednym z członków koalicji rządzącej.

Inną niemiecką partią, która współpracowała z państwem, był Związek Niemieckich Rolników (BdL) związany z czechosłowackimi republikanami.

Powstała w 1919 roku Niemiecka Narodowosocjalistyczna Partia Robotnicza (DNSAP) została w 1933 roku za swą antypaństwową działalność zdelegalizowana.

Najsilniejszą partią niemiecką od połowy lat 30-tych była Partia Niemców Sudeckich (SdP), powstała w wyniku przemianowania Sudetoniemieckiego Frontu Patriotycznego (SHF) założonego w 1933 roku. Skupili się w niej działacze i sympatycy niemieckich partii i ruchów nacjonalistycznych, które w 1933 roku zostały uznane za nielegalne. Głównym działaczem tej partii był Konrad Henlein.

Do parlamentu dostało się również kilka drobnych partii niemieckich i węgierskich oraz koalicja partii polskich i żydowskich.

Czechosłowacki system polityczny odznaczał się silnym uzależnieniem posłów od partii. Wynikało to z stąd, że wyborcy nie głosowali na osoby, ale na konkretne partie i dopiero one samodzielnie ustalały swoją reprezentację parlamentarną. W rezultacie we wszystkich partiach -poza narodowymi demokratami, którzy podkreślali indywidualność swoich parlamentarzystów - istniała dyscyplina partyjna. Jeśli poseł lub senator przestał być członkiem partii - decyzją sądu wyborczego można było go pozbawić mandatu.

Podział administracyjny kraju został zmieniony w 1920 roku poprzez wprowadzenie ustawy o stworzeniu jednostek administracyjnych nazywanych župami. System ten miał być wprowadzony w całym kraju w ciągu 5 lat. W praktyce stało się tak jedynie na Słowacji. W Czechach, na Morawach i na Śląsku wprowadzenie tej ustawy zostało odłożone z obawy przed powstaniem okręgów, w których przewagę będą mieli przedstawiciele mniejszości niemieckiej. W 1927 roku wprowadzono podział na ziemie - powstały wówczas cztery ziemie: Czeska, Morawska, Słowacka i Podkarpackoruska - z urzędami ziemskimi. Ziemie dzieliły się na powiaty i gminy.

W polityce zagranicznej priorytetem Republiki Czechosłowackiej było zachowanie systemu wersalskiego gwarantowanego podpisanymi umowami pokojowymi. Polityką zagraniczną państwa kierował Edward Beneš - od 1918 roku jako minister spraw zagranicznych, a od 1935 pełniąc funkcję prezydenta republiki. Opierała się ona na sojuszu z Francją, jednak Beneš prowadził też samodzielną politykę zagraniczną, która nie zawsze była zgodna z mocarstwowymi interesami Francji. Dlatego też Beneš przejawiał dużą aktywność na forum Ligi Nard ów, to on doprowadził do powstania koalicji małych państw środkowej i wschodniej Europy obawiających się ekspansji Rosji i Węgier. Podstawą tego sojuszu (nazywanego początkowo ironicznie przez Węgrów Małą Ententą) była czechosłowacko - jugosłowiańska umowa wojskowa podpisana w sierpniu 1920 roku. Po dwukrotnych próbach powrotu Karola Habsburskiego na tron węgierski, w 1921 roku Czechosłowacja zawarła podobną umowę z Rumunią. Zwieńczeniem sojuszu było zawarcie umowy rumuńsko-jugosłowiańskiej. Wszystkie państwa Małej Ententy należały również do francuskiego systemu sojuszniczego wzmocnionego w połowie lat 20-tych umowami bilateralnymi (w 1924 francusko - czechosłowacką, w 1926 francusko - rumuńską i w 1927 francusko - jugosłowiańską). Czechosłowacja nie podzielała stanowiska Francji, która dążyła do włączenia do Małej Ententy Polski, mimo że spory graniczne zostały rozwiązane w czechosłowacko - polskiej umowie z 1921 roku. Jedną z najważniejszych przeszkód były bliskie stosunki polsko - węgierskie. Mimo wysiłków Czechosłowacji nie zawsze udawało się prowadzić wspólną politykę zagraniczną, na przeszkodzie stanęły rozbieżne interesy ekonomiczne oraz różnice co do polityki wobec ZSSR. W 1922 roku Beneš doprowadził do podpisania umowy gospodarczej z ZSSR (która nie wiązała się z uznaniem tego państwa de iure ), jednak nie została ona ratyfikowana.

Z Francją i Niemcami Czechosłowacja nawiązała początkowo poprawne stosunki sąsiedzkie. Jako pierwszy z krajów zwycięskich zawarła w 1920 roku umowę handlową z Niemcami, a trzy lata później - mimo nacisków Francji w trakcie konfliktu w Zagłębiu Ruhry - zachowała neutralność. Jednym z ważniejszych celów czechosłowackiej polityki było zachowanie samodzielności Austrii. Niestety - profrancuska orientacja Czechosłowacji, ze względu na położenie geograficzne oraz tradycyjne powiązania, nie miała podstaw gospodarczych. Jednak dzięki wyważonej polityce międzynarodowej - do połowy lat dwud ziestych udało się Benešo vi zająć solidną pozycję międzynarodową w Europie.

We wrześniu 1922 roku na czele rządu utworzonego przez koalicję ogólnonarodową, stanął Antonin Švehla, przedstawiciel partii republikańskiej (agrarysta). Rząd ten był tolerowany również przez większość partii niemieckich i był najstabilniejszym rządem w całym okresie międzywojennym. Nie przeszkodził temu nawet kryzys gospodarczy, który w latach 1921-1923 dotknął całą Europę. Dzięki deflacyjnej polityce Rašina zostały przygotowane podstawy do rozwoju gospodarczego w drugiej połowie lat 20-tych. Po wyborach w listopadzie 1925 roku nie udało się ponownie ustanowić ogólnonarodowej koalicji. Na czele rządu tworzonego przez partie obywatelskie (agrarystów, ludowców i drobnych wytwórców) stanął ponownie Antonin Švehla.

W tym okresie większość wskaźników produkcji oraz standardu życia obywateli stawiała Czechosłowację na 10-15 miejscu na świecie. W porównaniu z rokiem 1913 produkcja przemysłowa wzrosła o 20%. Podobnie, jak we wszystkich krajach rozwiniętych gospodarczo, w Czechach rozwijała się elektryfikacja i racjonalizacja produkcji. Najwyższy poziom osiągnęły one w fabrykach “europejskiego Forda” - žilinskiego producenta obuwia Tomasza Bati. Poważną pozycję w gospodarce zyskało też przedsiębiorstwo Škoda.

Światowy kryzys gospodarczy dotarł do Czechosłowacji w 1930 roku; najsilniejszy był w roku 1932. Produkcja przemysłowa spadła o 40%, inne gałęzie gospodarki zostały poszkodowane mniej. Wpływ kryzysu na gospodarkę czechosłowacką wynikał również z jej eksportowego charakteru, ponieważ inne kraje, walcząc z kryzysem, zaczęły stosować wysokie cła. Najcięższym wynikiem kryzysu był wzrost bezrobocia. W 1932 roku - według danych oficjalnych - liczba bezrobotnych osiągnęła milion osób, a naprawdę była jeszcze o jedną czwartą wyższa. Kryzys i bezrobocie dotknęły głównie przemysł lekki rozmieszczony na pograniczu niemieckim, natomiast spadek cen produktów żywnościowych dotknął Słowację. Spowodowało to gwałtowny wzrost nastrojów nacjonalistycznych oraz wzrost napięć społecznych podsycanych przez radykalne ruchy lewicowe i prawicowe. Powszechne były opinie, że demokracja w obecnej formie już się przeżyła, ponieważ jest słaba i nieefektywna; lekiem na tę sytuację miała być większa ingerencja państwa we wszystkie sfery życia społecznego. Rząd, na czele którego po śmierci A.Švehly stanął Franciszek Udržal, a od 1932 roku Jan Malypetr, próbował bez większych sukcesów ingerować w życie gospodarcze. Regulacje popierali też socjaliści, którzy w 1929 roku stali się członkami koalicji rządzącej.

Oprócz komunistów przeciwko demokratycznemu porządkowi wystąpili również faszyści i nacjonalistyczni ekstremiści. Czescy faszyści znajdowali się cały czas na marginesie życia politycznego - takie organizacje, jak Narodowa Gmina Faszystowska nie były przez nikogo odbierane poważnie. Ważniejszą rolę odgrywało Zjednoczenie Narodowe powstałe w kwietniu 1935 roku z połączenia Narodowych Dmokratów z różnymi grupami faszystowskimi. Jednak również ta organizacja nie uzyskała większego wpływu na scenie politycznej. Przeciwnie na Słowacji - tam coraz większy wpływ zyskiwała Partia Ludowa Hlinki, która nie maskowała swojej niechęci wobec państwa czechosłowackiego.

Najważniejsze znaczenie dla istnienia Republiki miał w tym okresie rozwój sytuacji w środowiskach niemieckich. W lipcu 1933 roku ze względu na sytuację międzynarodową (dojście Hitlera do władzy) - czechosłowacki rząd przyjął specjalne działania obronne ograniczające część demokratycznych swobód, starając się jednak nie naruszyć podstaw systemu demokracji parlamentarnej . Wprowadzona została ustawa o prasie i działaniach specjalnych, zgodnie z którą zakazane było wydawanie prasy antypaństwowej, wprowadzała ona surowsze kary za działalność antypaństwową, szczególnie ze strony pracowników państwowych. W październiku 1933 roku zakazana została działalność sudetoniemieckich partii nacjonalistycznych (DNSAP i DNP) oraz przyjęto ustawę o wstrzymywaniu działalności i rozwiązywaniu partii politycznych.

Pogorszeniu uległa również sytuacja na arenie międzynarodowej, gdzie niekorzystne dla Czechosłowacji zmiany rozpoczęły się od podpisania umowy w Locarno w październiku 1925 roku. Podpisany został wówczas "pakt reński”, w którym Republika Weimarska potwierdziła jedynie nienaruszalność granic Francji i Belgii, a z Czechosłowacją - podobnie jak z Polską - zawarła umowę o arbitrażu międzynarodowy. Gwarantem postanowień z Locarno były Wielka Brytania i Włochy. W 1929 roku Francuzi rozpoczęli budowę linii Maginota, co świadczyło o tym, że nie planują oni działań ofensywnych przeciwko Niemcom. Dlatego Beneš zwiększył aktywność na forum Ligi Narodów, gdzie Czechosłowacja popierała koncepcję kolektywnego bezpieczeństwa, którą później poparł ZSSR. W ramach zbliżenia między oboma krajami 16 maja 1935 roku została zawarta umowa, zgodnie z którą Związek Sowiecki miał przyjść Czechosłowacji na pomoc, o ile tak samo postąpi Francja.

Kryzys gospodarczy w latach 1929-1934 odbił się też na funkcjonowaniu Małej Ententy. Czechosłowacja nie potrafiła absorbować wszystkich produktów rolnych produkowanych przez bałkańskich sojuszników, co ułatwiało zdobywanie tych rynków przez Niemcy. Znaczącym sukcesem politycznym Czechosłowacji na arenie międzynarodowej było niedopuszczenie do zawarcia w 1931 roku przez Niemcy i Austrię unii celnej. Niebezpieczne były wzrastające wpływy faszystowskich Włoch w takich państwach, jak Austria i Węgry, a od połowy lat trzydziestych - w Jugosławii. Osłabieniu więzi między państwami Małej Ententy (szczególnie między Jugosławią a Czechosłowacją) nie zapobiegło nawet formalne wzmocnienie tego sojuszu poprzez przyjęcie w lutym 1933 roku Statutu organizacyjnego, zgodnie z którym rozpoczęły działalność takie organy, jak rada stała, sekretariat i rad gospodarcza.

W wyborach parlamentarnych w maju 1935 roku dotychczas rządzące partie koalicyjne utrzymały swój stan posiadania, komuniści też nie zmienili liczby mandatów. Największe zmiany zaszły w niemieckim obozie politycznym. Partia Sudetoniemiecka (SdP) stała się największą siłą polityczną w republice. Taką nazwę przyjął Sudetoniemiecki Front Patriotyczny kierowany przez Konrada Henleina, który początkowo (po swym postaniu w 1933 roku) był ponadpartyjną reprezentacją, zrzeszającą ruchy sudetoniemieckie. Nacjonalistyczny charakter oraz odwoływanie się do szerokich warstw ludowych spowodowało, że nawiązał on szybko kontakty z hitlerowską NSDAP. Jedynie dzięki systemowi przydzielania mandatów partia republikańska otrzymała o jeden mandat więcej, niż SdP i w ten sposób to ona otrzym ała zadanie stworzenia nowego rządu. Dwie inne partie niemieckie popierające rząd: agrarystyczno-socjalistyczna i chadecka zanotowały ogromny odpływ wyborców. Ruch Konrada Henleina poparło dwie trzecie Niemców mieszkających w Czechosłowacji.

Jesienią 1935 doszło w kierownictwie partii republikańskiej do zmiany orientacji na bardziej prawicową, co pociągnęło za sobą zmianę premiera. Słowacki agrarysta Milan Hodža zastąpił Jana Malypetra. W tej sytuacji schorowany i rozgoryczony prezydent Masaryk podjął decyzję o rezygnacji ze swego urzędu. Uważał on, że krajowi potrzebne jest obecnie silne przywództwo. W grudniu zdecydowaną większością głosów prezydentem został wybrany Edward Beneš, a tekę ministra spraw zagranicznych przejął premier Hod ža. W lutym 1936 roku ministrem spraw zagranicznych został polityk “zamku” Kamil Krofta.

W tym okresie do Czechosłowacji zaczęli napływać emigranci polityczni z Niemiec i Austrii. Przyjmowano uciekinierów bez względu na ich polityczną orientację i bardzo szybko Praga stała się ważnym ośrodkiem niemieckiej i żydowskiej kultury oraz publicystyki. Obywatelstwo czechosłowackie otrzymali Tomasz i Henryk Mannowie, azyl w Czechosłowacji znaleźli tacy pisarze jak, Lion Feuchtwanger, Arnold Zweig, Bertold Brecht, Jakub Wassermann, czy malarz Oskar Kokoschka.

Hitler - dopingowany pasywną polityką Wielkiej Brytanii i Anglii oraz polepszeniem stosunków z Mussolinim - wypowiedział umowy z Locarno i zajął Nadrenię. Widząc, że Francja nie zareagowała - w październiku 1936 roku zawarł sojusz z Italią. Niemcy i Włochy wspólnie włączyły się do wojny domowej w Hiszpanii. Czechosłowacja poparła politykę nieinterwencji.

W polityce zagranicznej Czechosłowacja próbowała bezskutecznie wzmocnić Małą Ententę. Plan ministra Hodžy dla dorzecza Dunaju spotkał się ze sprzeciwem nie tylko Niemiec i Włoch, ale również reszty mocarstw oraz Jugosławii. W polityce wewnętrznej premier Hodža dążył do załagodzenia stosunków z mniejszością niemiecką i rozpoczął rozmowy z liderami trzech propaństwowych partii niemieckich. W 1937 roku przyjęta została ustawa o stosunkach narodowościowych. Jej głównym celem miała być poprawa sytuacji gospodarczej i społecznej na pograniczu, zgodnie z nią miano też przeprowadzić zmiany we władzach samorządowych, tak by ich skład odpowiadał składowi narodowościowemu. SdP odrzuciła te ustalenia, przedkładając nad nie bezpośrednie kontakty z Hitlerem.